واژگان قرآن: "اهل" (3)

اينک سومين قسمت از تعريف واژه اهل که با واژه بيت ترکيب شده است مي پردازم:

اهل بيت هر چند که از دو کلمه تشکيل شده است اما يک تک واژه محسوب مي شود و به معني "زن " است. در قرآن کريم اين واژه 3 بار تکرار شده است: يکبار به صورت نکره و دو بار به صورت معرفه. اما قبل از پرداختن به ايات مورد نظر ، مختصري درباره اسم هاي نکره و معرفه ارايه مي کنم:

اسم هايي كه بر شخص يا شيء نامشخصي دلالت دارند، نكره ناميده مي شوند: كتاب, كدام كتاب؛ مشخص نيست.

اسم هايي كه بر شخص يا شيء مشخصي دلالت دارند، معرفه ناميده مي شوند: قرآن مجيد ، مشخص است چه كتابي است.

به دو طريق مي توان اسم هاي نكره را معرفه نمود:
ال + نكره = معرفه : ال + رجلُ = الرّجلُ , ال + قومٍ = القَوْمِ.

اسم معرفه در حالت بالا را، معرف به ال مي گويند.
نكره + معرفه = معرفه : كتابٌ + المعلّم = كتابُ المعلّم, قلمُ + ك = قلمُك.

اسم معرفه در اين حالت را معرف به اضافه مي گويند.
اسم هايي مثل علَم - ضمير - اشاره - موصول به خودي خود معرفه و شناخته شده هستند. به اسم هايي كه بر جنس يك شخص يا يك شي دلالت مي كنند در عربي اسم جنس و در فارسي اسم عام مي گويند: مرد - زن - كشور - كوه – رود.

حال اگر از ميان يك جنس يك فرد يا يك واحد را جدا کرده نامي بر او گذاشته شود اين نام را در عربي اسم علم و در فارسي اسم خاص مي نامند. هر چند افراد متعددي با اين نام خوانده شوند. مانند حسن، زينب ، ايران و كارون.

عَلَم يكي از معارف است.هر اسمي كه جزء معارف فوق نباشد نكره است - خواه تنوين داشته باشد يا نداشته باشد.
اسامي نكره مثل: يوماً - مدرسه - قلم - كتاب - شجرة
اسامي معرفه مثل: محمدٌ - اهل التقوي - الله - نجف - فاطمه - شيراز - القريه - نهج البلاغه - ايران.

درباره سرگذشت شيردهي حضرت موسي آيات 12 سوره قصص واژه اهل بيت به صورت نکره آمده است:

وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ مِن قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ : {ما پيش از آن شير دايگان را بر او (موسي) حرام کرديم. (خواهر موسي خود را به انها رساند ) وگفت ايا شما را به زني رهنمود کنم تا سرپرستي (شيردهي) او را به عهده گيرد و ايشان خيرخواه او باشند.}

از آیه فوق متوجه مي شويم که:
· شير ساير زنان شير ده بر حضرت موسي (ع) حرام شده بود و ايشان به صورت فطري تمايلي به نوشيدن شير ديگر زنان بجز شیر مادرشان نداشته اند.
· آنها دنبال زني مي گشته اند تا او را شير دهد.
· خواهر موسي زني را به آنها معرفي مي کند تا شيردهي و تربيت او را به آن زن بسپارند.
· فرعونيان آن زن را نمي شناخته اند ( اسم نکره).
· اگر هم اهل بيت به معني خانواده باشد باز هم منظوریک مادر و يا کساني است که بيشتر اوقات خويش را در خانه با کودک مي گذرانند.

ازآيه 40 سوره طه إِذْ تَمْشِي أُخْتُكَ فَتَقُولُ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى مَن يَكْفُلُهُ فَرَجَعْنَاكَ إِلَى أُمِّكَ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ...چنین استنباط مي شود که:
· زن يا فرد مورد نظر مادر موسي است.
بنابراين اهل بيت= ام= مادر= زن است.

در 2 جاي ديگر قرآن کريم واژه به صورت معرفه ( اهل البيت) آمده است. بنابراين بر شخص يا اشخاص خاص و شناخته شده دلالت دارد. براي شناخت اين شخص يا اشخاص در ابتدا بهتر است به مجموعه ايات مرتبط که به دنبال هم آمده اند و پيوستگي مطلب را مي رسانند توجه شود. اگر ارتباطي بين واژگان در مجموعه آيات يافت نشد در ساير آيات بايد این ارتباط جستجو شود. اياتي که در کنار هم قرار گرفته اند مثل يک پاراگراف هستند. بنابراين هر جمله اي که معناي پاراگراف را دچار ابهام کند از جمله حذف و يا اصلاح ََبايد گردد. به پاراگراف زير که از يک داستان اخذ شده است توجه نماييد:

" آن شب او با شوهرش به طور مفصل و خصوصي صحبت کرد و تمام حالاتش را براي او توصيف کرد.منشي به زني که 3 سال با او کار مي کرد خيره شد. آنها به اين نتيجه رسيدند اين حالات علايم ترس هستند.پس از ان هردو به فکر فرو رفتند. شوهر انديشيد حالات مربوطه ممکن است علايمي از تومور مغزي باشند اما حرفي نزد."

در پاراگراف فوق جمله "منشي به زني که 3 سال با او کار مي کرد خيره شد." با متن هماهنگ نيست پس بايد تغيير داده شود و يا خذف گردد. آيا ما مي توانيم با قران نيز چنين کنيم مسلما خير. راه حل ساده است مراجعه به خود قران و تدبر در آن و اصلاح برداشت يا تعبير مان است.

در آيه 74 سوره هود خطاب به همسر حضرت ابراهيم (ع)آمده است : قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيد (فرشتگان‏) گفتند آيا از امر الهى تعجب مى‏كنى‏؟ اى همسر (رسالت‏) رحمت الهى و بركات او بر شما باد؛ او (خداوند) ستوده اي بزرگوار است‏.

• اهل البیت معرفه است و بر مخاطب یعنی همسر حضرت ابراهیم (ع) دلالت دارد.

و در آيه 33 سوره احزاب خطاب به همسران رسول خدا (ص) چنين آمده است: وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الْأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلَاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا (و در خانه‏هايتان قرار و آرام گيريد و همانند زينت‏نمايى روزگار جاهليت پيشين‏، زينت‏نمايى نكنيد، و نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و از خداوند و پيامبر او اطاعت كنيد؛ همانا خداوند مى‏خواهد كه از شما زنان( رسول خدا) پليدى را بزدايد، و شما را چنانكه ( شايسته شماست) پاكيزه گرداند.)

از ايات فوق و آيات قبل و بعد از آنها مشخص مي شود که :

. اهل البیت معرفه است.
· آيه مربوط به همسران رسول خدا (ص) است.
· شرط پاکي پرهيز از زينت نمايي؛ ماندن در خانه؛ اقامه نماز؛دادن زکات؛ و... به طور کلي انجام دستورات الهي و رسول خد (ص) است.
و الله اعلم